Dzieło sztuki – definicja sztuki (cz.2)
Wiemy już czym jest dzieło sztuki, ale czym jest sama sztuka? Spróbujmy to ustalić.
Link do części pierwszej: Definicja dzieła sztuki
Jak możemy przeczytać w największej ludzkiej encyklopedii (Wikipedii), sztuka to dziedzina działalności ludzkiej mająca między innymi na celu przedstawienie świata widzialnego i odczuwanego; dostarczenie wrażeń estetycznych jest celem ubocznym.
Już ta definicja wprowadza bardzo ważny czynnik charakteryzujący sztukę a mianowicie „przedstawianie”. Jednak podświadomie czujemy, że samo przedstawianie nie jest tu pełnym określeniem cech sztuki.
Dlaczego jedno dzieło sztuki uznajemy za godne podziwu a drugie nie wzbudza u nas zainteresowania? Na to pytanie postaram się tu udzielić odpowiedzi.
Z moich badań wynika, że możemy zdefiniować sztukę jako naddyrektalną metodę komunikacji międzyludzkiej. Wprowadzony tu termin „naddyrektalny” oznacza, iż komunikacja odbywa się nie tylko wprost (bezpośrednio) przy użyciu prostych metod łączenia słów, dźwięków, obrazów, zapachów, dotyku, ale również z wykorzystaniem efektu interferencji i rezonansu.
Ponieważ człowiek, a zwłaszcza jego umysł jest w pewien sposób ułomny, więc niemożliwy jest bezpośredni przekaz emocji i myśli. Wprost możemy przekazać jedynie proste prawdy np. że 2+2=4.
Gdy błąkający się po pustyni człowiek dotrze wreszcie do upragnionego brzegu morza i zobaczy wspaniały zachód słońca, to nikt nie jest w stanie pojąć jego emocji, gdy tylko będzie oglądał fotografię tego zachodu słońca.
Zadaniem artysty jest taki dobór wszystkich możliwych dróg komunikacji oraz wszystkich narzędzi oddziaływania na ludzki umysł, by przekazać to co nie jest możliwe do przekazania wprost.
Często też bywa tak, że umysł człowieka (jego podświadomość) bronią się przed pewną prawdą. Należy więc ominąć owe „zabezpieczenia” w umyśle i dostarczyć wiadomość tak, by została zrozumiana gdzieś głębiej.
Jednym z narzędzi artysty jest interferencja, a więc użycie „skrzywionego” przekazu, który w połączeniu z „krzywością” ludzkiego umysłu utworzy dopiero całościowy obraz. Ludzie nie zawsze chcą oglądać sceny drastyczne lub wulgarne sceny pornograficzne. Jednak można ukryć taki przekaz w odpowiednio dobranych rekwizytach.
Podobnie działa rezonans, który również wykorzystuje właściwość ludzkiego umysłu, który potrafi wzmacniać niektóre formy przekazu, jeśli są dla niego odpowiednio ważne. Gdy np. pokazujemy jakieś ludzkie zwłoki z dalekiego kraju, to dopisek „to mogło być twoje dziecko” sprawia, że wielu rodziców mocniej odczuje przekaz takiej fotografii.
Możemy więc dokonać podsumowania w postaci następującej definicji:
Sztuka jest sposobem komunikacji, który ma, w sposób najbardziej optymalny, przekazać odbiorcy pewną wiadomość/informację/emocję.
Z tak przytoczonej definicji wynika również, że wszystko co w życiu robimy, a co służy komunikacji z innymi ludźmi jest formą sztuki. Lepszą sztukę od tej gorszej różni jedynie to w jakim stopniu osiągnięto w danym dziele sztuki optymalność przekazu (zwłaszcza naddyrektalnego) oraz to jak mocny (skuteczny) był ten przekaz.
Komunikacja międzyludzka to najtrudniejsza czynność jaką ma do wykonania każdy człowiek. Wbrew pozorom to właśnie brak odpowiedniej komunikacji stoi za wieloma wojnami i konfliktami. Ludzie nie potrafią się zrozumieć i porozumieć.
Zadaniem sztuki jest więc ukazanie człowiekowi (odbiorcy) pewnych prawd z pominięciem ich analitycznego umysłu, który poprzez swą niedoskonałość błędnie analizuje prosty przekaz.
Tak zdefiniowana sztuka mówi nam, że wszystko może być dziełem sztuki, jeśli tylko odpowiednie wyeksponowanie tego dzieła będzie oddziaływać na odbiorców.
Odpowiada to także definicji perceptualnego dzieła sztuki*, gdzie ważny jest sam przekaz a nie droga, którą osiągnięto efekt.
W przypadku konceptualnego działa sztuki, możemy mówić o pewnej „zręczności” w wykonaniu dzieła, które może być estetyczne i przez to piękne, lecz może nie być dobrym dziełem sztuki, gdyż mimo swego piękna nie będzie niosło skutecznego przesłania.
Oczywiście, piękno estetyczne jest również rodzajem przekazu, stąd odpowiednio perfekcyjna zręczność mistrzów danej techniki artystycznej, sprawić może, że doznanie estetyczne będzie maksymalne, a takich artystów nazwiemy arcymistrzami. Jednak estetyka to tylko jeden z parametrów jakim możemy opisać dzieła sztuki. Ale gdy jest to jedyny planowany przekaz, to oczywiście wystarczy dobre opanowanie rzemiosła by sprawić, że estetyka będzie optymalnie emitować swój przekaz. Przekaz poprzez estetykę może być jednak słaby czy to bezpośrednio czy naddyrektalnie, a samo dzieło sztuki mimo ewidentnego piękna nie będzie prawdziwie wartościowym dziełem sztuki.
Bardzo dobrzy znawcy technik fotograficznych są w stanie perfekcyjnie oddać zastaną rzeczywistość. Są więc zręczni, możemy o nich powiedzieć, że są mistrzami fototechniki. Jednak nie zawsze są artystami. Artystą może być posiadacz plastikowego aparatu, który w sposób błędny (z punktu widzenia fototechniki) sfotografuje jakiś obiekt. Jednak to właśnie słabe technicznie zdjęcie może być źródłem gigantycznego „łącza komunikacyjnego” z odbiorcą.Dlatego musimy rozróżnić mistrzów w danej technice (rzemieślników), którzy są mistrzami mając talent i zręczność, by technicznie wykreować pewne dzieło, tychże ludzi musimy odróżnić od artystów, którzy tworzą dzieła sztuki, a którzy oczywiście również mogą być zręczni w jakiejś technice kreowania.
Autor: Tomasz Mostowiecki — Instytut Północny (IP)
Data publikacji: 3.12.2007 r.